Monostabilny vs bistabilny: prosty przewodnik, który rozjaśni Ci temat

Pojęcia „monostabilny” i „bistabilny” brzmią na początku dość technicznie, ale w praktyce są banalnie proste. W elektronice, automatyce i projektach DIY spotkasz je przy opisach przycisków, przełączników i przekaźników. W tym artykule wyjaśniamy różnice w możliwie prosty sposób – z przykładami z życia codziennego i krótkimi tabelami, które ułatwią wybór właściwego elementu.

1. Element bistabilny – zasada „włącznika światła”

Element bistabilny posiada dwa stabilne stany. Po kliknięciu zmienia stan i pozostaje w nim nawet po puszczeniu przycisku – aż do kolejnego kliknięcia. Najprościej można to opisać jako: „klik → zmiana i zostaje”.

Idealna analogia to:

• klasyczny włącznik światła w domu,
• długopis typu „klik-klik” – jedno kliknięcie wysuwa wkład, kolejne chowa.

Stan elementu bistabilnego utrzymuje się sam, bez ciągłego trzymania przycisku czy podawania stałego impulsu.

Jak działa element bistabilny – krok po kroku:

• Klikasz – element zmienia stan (np. z WYŁĄCZONY na WŁĄCZONY).
• Puszczasz – pozostaje w nowym stanie.
• Klikasz ponownie – wraca do poprzedniego stanu.

Przykłady elementów bistabilnych:

• domowy włącznik światła,
• przełącznik hebelkowy (toggle switch) w panelu sterującym,
• przekaźnik zatrzaskowy (bistabilny),
• przełącznik kołyskowy typu ON/OFF w zasilaczu.

Skoro znamy już element, który „pamięta” swój stan, czas na jego przeciwieństwo – element monostabilny.

2. Element monostabilny – zasada „dzwonka do drzwi”

Element monostabilny ma tylko jeden stabilny stan – stan spoczynkowy. Po naciśnięciu lub podaniu impulsu zmienia stan, ale jest to stan tylko chwilowy. Gdy puścisz przycisk, element automatycznie wraca do pozycji początkowej.

Najlepsza analogia z życia:

• dzwonek do drzwi – dzwoni tylko wtedy, gdy trzymasz przycisk,
• przycisk RESET – działa tylko w momencie wciśnięcia,
• przycisk „PUSH” w windzie – wciskasz, wysyłasz sygnał i tyle.

Jak działa element monostabilny – krok po kroku:

• Naciskasz i trzymasz – element zmienia stan (np. dzwonek dzwoni).
• Puszczasz – natychmiast wraca do stanu początkowego (dzwonek milknie).

Przykłady elementów monostabilnych:

• przycisk dzwonka do drzwi lub domofonu,
• mikroprzełącznik chwilowy (np. w myszce komputerowej),
• przycisk RESET w urządzeniu elektronicznym,
• przekaźnik czasowy pracujący w trybie monostabilnym.

W przypadku elementów monostabilnych ważny jest jeszcze jeden podział – na wersje NO i NC.